- Ազգերի լիգայի փաստաթուղթ, Սեւրի խաղաղության պայմանագիր, 10 օգոստոս 1920 թ., ԱՄՆ Նախագահ Վուդրո Վիլսոնի Իրավարար վճիռ Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ սահմանի վերաբերյալ, 22 նոյեմբեր 1920 թ.: Համաձայն միջազգային իրավունքի Իրավարար վճիռն ուժի մեջ է մտնում ստորագրման օրվանից, չունի հետադարձ ուժ եւ ժամկետային սահմանափակում:
- Միջազգային իրավունքի վերը նշված փաստաթղթերի հիման վրա Հայաստան պետության արեւելյան սահմանների խնդիրները որոշվում էր հանրաքվեյով: Այն հստակ ասում է, որ ժողովրդական քվեարկության բացակայության դեպքում հարցը քննարկվում է Ազգերի լիգայի հանձնաժողովի կողմից: Ազգերի լիգայի կանոնադրության ներքո հանձնաժողովը նույնն է, ինչ Ազգերի լիգայի խորհուրդը, որի անդամները մեծ պետություններն էին, ինչպես ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի Անվտանգության խորհուրդի անդամները:
- Ադրբեջանի Հանրապետության (հետագայում կրճատ՝ ԱՀ) պետական անկախության մասին սահմանադրական ակտ, Բաքու, Հաստատված է Ադրբեջանի Հանրապետության Գերագույն Խորհրդի կողմից (այսուհետ՝ ԱՀ) 18.10.1991 թ․։
- «Հոդված 2. Ադրբեջանի Հանրապետությունը 1918 թվականի մայիսի 28-ից մինչեւ 1920 թվականի ապրիլի 28-ը գոյություն ունեցող Ադրբեջանի Հանրապետության իրավահաջորդն է»
«Հոդված 3. ԽՍՀՄ կազմավորման մասին պայմանագիրը 30.12․1922 թ․ անվավեր է Ադրբեջանին վերաբերող մասը ստորագրելու պահից»: Այսպիսով, ԱՀ-ն, որն առաջին անգամ ձեւավորվել է միայն 1918 թ., օրինականորեն հրաժարվեց այն տարածքները ժառանգելու իրավունքից, որոնք, ԽՍՀՄ Սահմանադրության համաձայն, նախկին ԱԽՍՀ տարածքներ են։ - Հայտնի է նաեւ, որ «1918 թվականի մայիսից մինչեւ 1920 թվականի ապրիլի 28» Լեռնային Ղարաբաղը ԱՀ-ի մաս չէր կազմում, իսկ Նախիջեւանի տարածքը առավել եւս, որովհետեւ Հայաստանի Հանրապետության մաս էր կազմում։
- Այսպիսով, Ադրբեջանի Հանրապետության վերոհիշյալ Սահմանադրական ակտի հիման վրա Ադրբեջանը չի կարող հավակնել Լեռնային Ղարաբաղին, այսինքն Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը չի խախտվել։
Ղարաբաղին ուղղված ապօրինի պահանջների պատճառով Ազգերի լիգան դե յուրե չճանաչեց ԱՀ-ն եւ մերժեց նրա անդամակցությունը Լիգային` դրանով իսկ չճանաչելով ԱՀ-ն նույնիսկ 1918 թ. Մայիսի 28-ի սահմաններում:
Ահա թե ինչու, հաշվի առնելով տարածքային շատ հարցերի վիճահարույց բնույթը, պետության սահմանները նշված չեն Ադրբեջանի Սահմանադրական ակտում:
ւսաստանի եւ Հայաստանի Հանրապետության միջեւ կնքված Համաձայնագրիրը՝ 10.08.1920 թ․, փաստում է, որ «վիճելի տարածքների օկուպացիան խորհրդային զորքերի կողմից չի կանխորոշում Հայաստանի Հանրապետության կամ Ադրբեջանի ԽՍՀ իրավունքների հարցը նշյալ տարածքներում»:
Այսպիսով, այս համաձայնագրով նույնպես Լեռնային Ղարաբաղը չի ճանաչվել որպես Խորհրդային Ադրբեջանի մաս:
Մոսկվայի պայմանագիրը, այսինքն. Լենին-Աթաթուրք պակտը ապօրինի փաստաթուղթ է, քանի որ երկու ստորագրողները ՝ բոլշեւիկյան Ռուսաստանը եւ քեմալական Թուրքիան պայմանագիրը ստորագրելու պահին միջազգային իրավունքի սուբյեկտներ չէին: Համաձայն այս դաշնագրի, իրավունքի չճանաչված այս սուբյեկտները բաժանեցին իրենց մեջ եւ փոխանցեցին երրորդ, չորրորդ եւ հինգերորդ կողմերին միջազգային իրավունքի կողմից պաշտոնապես ճանաչված սուբյեկտների՝ Հունաստանի եւ Հայաստանի, տարածքները։
Պետք է նշել նաեւ, որ Ղարաբաղն իր տարածքով մտավ Ադրբեջանի ԽՍՀ կազմ, 89% -ով հայաբնակ, այնպես, որ նա չզբաղեցրեց Ադրբեջանի որեւէ տարածք:
Նախեւանի հարցը նույնպես լուծվեց 1921 թ. Մարտի 16-ի Մոսկվայի պայմանագրով, այսինքն՝ Լենին-Աթաթուրք պակտով, բոլշեւիկյան Ռուսաստանի եւ քեմալական Թուրքիայի միջեւ, առանց այս տարածքի տիրոջ ՝ Հայաստանի մասնակցության:
Հետագայում, Կարսի 13.10.1921 թ. պայմանագրում նշված էր, որ Նախիջեւանի շրջանը միայն «կազմում է ինքնավար մարզ Ադրբեջանի հովանու ներքո», բայց ինչպես արդեն նշվեց վերեւում, ԽՍՀՄ փլուզումից հետո, Ադրբեջանի Հանրապետությունն ինքը հրաժարվեց Ադրբեջանական ԽՍՀ-ից, իսկ Նախիջեւանի շրջանը պետք է պատկաներ Հայաստանին, քանի որ «Հովանավորություն Ադրբ. ԽՍՀ-ի» չի նշանակում տարածքի փոխանցում վերջինիս:
Քանի որ Կարսի պայմանագիրը ստորագրած երեք կողմերը ՝ Վրացական ԽՍՀ-ն, Ադրբեջանական ԽՍՀ-ն եւ Հայկական ԽՍՀ-ն միջազգային իրավունքի սուբյեկտ չեն, միջազգային իրավունքի համաձայն Կարսի պայմանագիրը նույնպես որակվում է, որպես ապօրինի փաստաթուղթ:
Անհրաժեշտ է նաեւ հստակեցնել «Ադրբեջան» հասկացությունը, քանի որ դա չի նշանակում «ադրբեջանցիներով» բնակեցված տարածք:
Այսպիսով, «Ադրբեջանի Հանրապետություն» հասկացությունը, որպես ազգային սուբյեկտ, պատմականորեն եւ իրավաբանորեն անհեթեթ է:
Ամփոփելով այս ամենը վստահորեն եւ համարձակորեն կարող ենք ասել, որ գոյություն չունի միջազգային իրավունքի, որեւէ օրենսդրության ակտ եւ միջազգային իրավունքի սուբյեկտի նորմատիվ ակտեր, որով սահմանվում է Ադրբեջանի իրավունքը Ղարաբաղի ու Նախիջեւանի տարածքների եւ հարակից շրջանների նկատմամբ:
Չեկիստի եւ բոլշեւիկի՝ Հեյդար Ալիեւի որդին, ում հայրը օճառ էր ուտում եւ խուսափում զորակոչից Հայրենական մեծ պատերազմում, Իլհամը, ամենահարուստ եւ լկտի գող — նախագահը, ով հերոսացրեց կացնասպանին, կրճատեց ավարների 5 շրջանները (Նորսկի, Սորսկի, Կախսկի) եւ 500 հազար լեզգիների բնակության տարածքը: Թալիշները կորցրեցին ամեն ինչ: Քրիստոնյա ուդիները չկան:
Հեռու չէ այն ժամանակը, որ արդարությունը կհաղթանակի եւ բնիկ ժողովուրդների պատմական տարածքներում կվերականգնվեն Լեզնիստանը, Ավարստանը, Թալիշիստանը:
Հույն երեցները՝ սրբեր Կոսման եւ Աֆոնի Պաիսիուս Սվյատոգորեցը, տասնամյակներ առաջ կանխատեսել էին համաշխարհային պատերազմ, որտեղ կվերանան Անատոլիայի եւ Անդրկովկասի եկվոր թուրքերի արհեստականորեն ձեւավորված կեղծ պետությունները:
Իսլամն այս հարցում դերակատարություն չունի:
Թուրքը թյուրք չէ։
Եկվորների խմբակը ռասիստի գլխավորությամբ հանցագործություն է կատարում եւ պետք է պատժվի, ինչպես մարդկության պատմության մյուս բռնապետերը:
Լեռնային Ղարաբաղի դեմ թուրքական հերթական ագրեսիայի այս օրերին դուք վերջին հնարավորությունն ունեք հայտարարելու ձեր ինքնորոշման իրավունքները:
Հայաստանի եւ Արցախի հույների «Պատրիդա» կազմակերպության նախագահ, «Թալիշ» — սահմանամերձ բնակավայրեր հայրենասիրական կազմակերպության նախագահ
Դավիթ ԽԻՆՈԵՎ
«ԱՍԻՐԻԱ» ռուսական հայրենասիրական շարժման նախագահ, Մերձավոր Արեւելքի բնիկ ժողովուրդների փորձագետ
Մարտիկ ԳԱՍՊԱՐՅԱՆ
2020 թ.-ի տնտեսագիտության եւ խաղաղության ոլորտում Նոբելյան մրցանակի հավակնորդ, տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր, ակադեմիկոս, Հայաստանի եւ Արցախի հույների «Պատրիդա» կազմակերպության պատվավոր անդամ
Հրազդան ՄԱԴՈՅԱՆ
Հրապարակախոս
01.10.2020 թ․